با خواندن رمان “جودت بیک و پسران”، گویی تاریخ معاصر ایران را در قالب یک داستان خانوادگی ترکی تجربه می‌کنیم. در این مقاله، به بررسی شباهتهای تاریخی ایران و ترکیه و بازتاب آنها در این رمان می‌پردازیم.
برای آشنایی بیشتر با قلم اورهان پاموک و درک بیشتر کتاب جودت بیک و پسران معرفی‌ای برایتان از زبان دکتر محمدحسین غیاثی در این مقاله قرار دادیم:
«بالاخره در این تعطیلات فرصت کافی به دست آوردم تا این رمان مشهور اورهان پاموک را تمام کنم. این رمان به حدود ۵۰ زبان زنده‌ی دنیا ترجمه شده است. یک رمان کلاسیک محسوب می‌شود یا دستکم به رمانهای کلاسیک تنه می‌زند. در درون آن جستارهای مهمی از داستایوسکی خود را به شکل قدرتمندانه‌ای نشان می‌دهد. در دو کارکتر مهم، شاهزاده میشیکین در رمان ابله داستایوسکی و شاتوف در رمان شیاطین داستایوسکی حضور دارند. جذابیت رمان پاموک در این است که چیزی را که داستایوسکی ادامه نمی‌دهد او ادامه می‌دهد. یعنی به شما می‌گوید که اگر پرنس میشکین ادامه می‌داد چه می‌شد و شاتوف منهای خودکشی چه اتفاقی برایش می‌افتاد.
اما چرا پاموک این دو‌کارکتر را انتخاب می‌کند؟ به گمانم چون این دو‌کارکتر، شخصیت خود داستایوسکی است و این را همه‌ی کسانی که بر آثار داستایوسکی تمرکز دارند می‌پذیرند. اگرچه به همین دلیل منتظر بودم آلیوشای برادران کارامازوف را هم ببینم که در اواخر رمان تقریبا پیدایش می‌شود. پاموک احتمالا خودش می‌دانسته که رمان‌خوانها دستش را می‌خوانند لذا در انتهای کتاب به اندازه‌ی یک لحظه و درنگ به شکلی هنرمندانه به ادبیات روسیه اشاره می‌کند. مثل لحظه‌ای که دوربین عکاسی در تاریکخانه فلش می‌زند.
این رمان زندگی سه نسل از خانواده‌ی یک تاجر و کارخانه‌دار ترک را روایت می‌کند. خانواده‌ای که از یک بقالی لامپا فروشی شروع می‌شود. پدر خانواده با تلاش بسیار ثروتی هنگفت به دست می‌آورد. یک کاخ مانندی را در محله‌ی اعیان‌نشین نیشان‌تاشی استانبول می‌خرد، با دختر یک پاشا که وزیر اسبق بوده ازدواج می‌کند و یک خانواده‌ی تیپیک ترک را تشکیل می‌دهد و تا جایی می‌رود که تبدیل به یک کارخانه‌دار تولیدکننده‌ی وسایل الکتریکی ترکیه و‌طرف قرارداد شرکت زیمنس المان می‌شود.
داستان از اوایل قرن بیستم همزمان با دوره‌ی سقوط عثمانی و عبدالمجید دوم شروع می‌شود و تمام دوره‌ی مصطفی کمال پاشا(آتاتورک) و تا دوره‌ی کودتای نظامیان (کنعان اورن) ادامه می‌یابد. مقارن سقوط قاجار و روی کار امدن رضاشاه در ایران تا ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی. حدودا ۱۹۲۰-۱۹۸۰.
تاریخ انتشار رمان ۱۹۸۲ است.
ما و ترک‌ها از مشروطه تا جمهوری مسیری شبیه به یکدیگر را حرکت کرده‌ایم. با این تفاوت که ما زودتر به مشروطه رسیدیم و آنها دیرتر. ما و آنها تجربه‌ی کودتا را پشت سر گذراندیم. اما بین جمهوری انها با جمهوری ما تفاوت از زمین تا آسمان است. بقیه‌ی تفاوت‌ها هم البته سر جای خودش.
شباهتهای فرهنگی دو ملت خواندن این کتاب را جذاب می‌کند!»
مقالات زیر می‌تواند برای شما جالب باشد:
کتاب سیاه پاموک؛ ریشه‌ای عمیق در تاریخ و فرهنگ ایران
اورهان پاموک: روایتگر استانبول و هویت‌های چندگانه